Γιατί να μπούμε στο κόπο να επαναφέρουμε στη ζωή το Dodo;
Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Τα τολμηρά σχέδια για την ανάσταση του – από καιρό – εξαφανισμένου πτηνού θα μπορούσαν να είναι προσοδοφόρα. Όμως η φιλόδοξη επιχείρηση εγείρει ακανθώδη φιλοσοφικά ερωτήματα.
Το καημένο dodo: πρώτον, οι Ολλανδοί άποικοι και η συνοδεία τους από σκύλους, γάτες και αρουραίους εξαφάνισαν τα πουλιά από τον Μαυρίκιο στα τέλη του 17ου αιώνα. Στη συνέχεια, οι μεταγενέστερες γενιές μετέτρεψαν το παχύ, ατσούμπαλο πλάσμα σε ανέκδοτο για τους επόμενους αιώνες. Το «χοντροκομμένο πουλί» ήταν το αδέξιο, απαξιωτικό παρατσούκλι του.
Αν το δει κανείς απλοϊκά, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ουσιαστικά ζητούσε να εξαφανιστεί.
Μόνο που αυτό φυσικά, δεν ίσχυε – ήταν αποκλειστικά δικό μας λάθος. Το dodo ήταν τέλεια προσαρμοσμένο στο περιβάλλον του. Ήμασταν εμείς οι άνθρωποι που εμφανιστήκαμε και καταστρέψαμε τα πάντα με τους διάφορους τρόπους κυνηγιού, δολοφονίας και λεηλασίας του φυσικού κόσμου. Τώρα όμως, μια startup βιοτεχνολογίας που ονομάζεται Colossal Biosciences προσπαθεί να επανορθώσει τις προηγούμενες αμαρτίες της ανθρωπότητας και θέλει να ξαναδώσει ζωή στο dodo.
Η επαναφορά του dodo δεν είναι το πρώτο τολμηρό έργο από την Colossal. Η startup – που ιδρύθηκε το 2021 από τον γενετιστή του Χάρβαρντ George Church και τον επιχειρηματία Ben Lamm – έχει επίσης σχέδια να επαναφέρει το μαμούθ και τον λύκο της Τασμανίας (η τουλάχιστον κάτι παρόμοιο). Στη πραγματικότητα, το σχέδιο είναι να επεξεργαστούν το γονιδίωμα ζωντανών συγγενών των εξαφανισμένων πλασμάτων και έτσι να δημιουργήσουν ζώα που καταλαμβάνουν παρόμοιες οικολογικές θέσεις με τα μακρινά ξαδέρφια τους. Όχι ακριβώς το μαμούθ ή το dodo, αλλά αυτό που η Colossal αποκαλεί «λειτουργικά» μαμούθ ή dodo.
Το κατά πόσον η δημιουργία ενός λειτουργικού dodo μετράει (τεχνικά) ως αναβίωση του είδους είναι προς συζήτηση, αλλά το έργο έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των επενδυτών. Μαζί με τα νέα για το dodo, η Colossal ανακοίνωσε έναν νέο γύρο χρηματοδότησης 150 εκατ. δολ., ανεβάζοντας τη συνολική χρηματοδότησή της στα 225 εκατ. δολ. Αναμφίβολα, πρόκειται για πολλά χρήματα στον τομέα της προστασιας των ειδών – ιδιαίτερα για μια startup βιοτεχνολογίας με μόλις 83 υπαλλήλους. Η αμερικανική μη κερδοσκοπική οργάνωση Sierra Club, συγκριτικά, συγκέντρωσε περίπου 100 εκατ. δολ. σε δωρεές το 2021.
Όμως, η αναβίωση του dodo δεν θα γίνει εν μία νυκτί. Το 2021 ο George Church είχε πει ότι το έργο για την ανάσταση του μαμούθ μπορεί να χρειαζόταν έξι χρόνια για να παραχθεί ένα μικρό ζώο και άλλα 10 με 12 για να φτάσει αυτό σε σεξουαλική ωριμότητα. Η αναβίωση του dodo παρουσιάζει ένα εντελώς διαφορετικό σύνολο προκλήσεων, οπότε αναμένεται ότι και αυτό το έργο μπορεί να διαρκέσει πολύ καιρό. Η Colossal, ενώ έχει σημαντική υποστήριξη από τους χρηματοδότες της, θα πρέπει να βρει και κάποιον άλλο τρόπο για να βγάλει χρήματα. Εδώ είναι που η εταιρεία αρχίζει να μοιάζει πολύ λιγότερο με μια εταιρεία αποφασισμένη να πετύχει – με κάθε κόστος – μια τρελή ιδέα και πολύ περισσότερο με μια παραδοσιακή startup βιοτεχνολογίας.
Ο συνιδρυτής Ben Lamm υποστηρίζει ότι η εστίαση της Colossal δεν είναι μόνο στην αναβίωση. Στην πορεία, σχεδιάζει να αναπτύξει άλλες νεοφυείς επιχειρήσεις και τεχνολογίες που μπορούν να βοηθήσουν στη χρηματοδότηση των προσπαθειών τους – και ίσως να αποφέρουν ένα καθαρό κέρδος. Τον Σεπτέμβριο του 2022, η Colossal ανακοίνωσε την πρώτη θυγατρική startup, Form Bio, η οποία ξεκίνησε με ένα γύρο χρηματοδότησης 30 εκατ δολ. Η Form Bio αναπτύσσει μια πλατφόρμα λογισμικού, σχεδιασμένη να βοηθά τους επιστήμονες να διαχειρίζονται μεγάλα και περίπλοκα σύνολα δεδομένων, που θα μπορούσαν να αποδειχθούν χρήσιμα για την ανακάλυψη φαρμάκων, τη γονιδιακή θεραπεία και την ακαδημαϊκή έρευνα.
Ο Lamm λέει ότι η Colossal δεν θα αναγκαστεί να επιδιώκει την δημιουργια θυγατρικών εταιρειων κάθε χρόνο, αλλά ότι ένας από τους στοχους της είναι να καταλάβει με ποιο τρόπο θα μπορούσε η τεχνολογία της να χρησιμοποιηθεί, πέρα από την αναβίωση ειδών. Η εταιρεία έχει μια ομάδα αφιερωμένη στην ανάπτυξη προϊόντων που δύο φορές το μήνα συμμετέχει σε συνάντηση με τους βιολόγους της εταιρείας για να προσπαθήσουν να καταλάβουν ποια στοιχεία της δουλειάς της θα μπορούσαν να μετατραπούν σε νέες εταιρείες ή τεχνολογικές πλατφόρμες. Αυτό είναι πολύ λογικό – η αναβίωση ενός ολόκληρου είδους θα απαιτήσει καινοτομίες σε όλους τους τομείς: γονιδιακή επεξεργασία και αλληλουχία, τεχνητές μήτρες και ούτω καθεξής. Ο Lamm θέλει όλη η τεχνολογία που αναπτύσσει η Colossal να έχει πιθανές εφαρμογές – και πελάτες που πληρώνουν – στον χώρο της ανθρώπινης υγείας. «Αυτό είναι θεμελιώδες για την τεχνολογική μας στρατηγική», λέει.
Ο ιδρυτής έχει και μερικές άλλες ιδέες για πιθανές εισροές εσόδων. Μια από αυτες είναι να βρεθεί ένας τρόπος για τους επιστήμονες να αναλύουν γρήγορα τα γονιδιακά επεξεργασμένα κύτταρα και να ελέγχουν ότι οι τροποποιήσεις λειτουργούν όπως αναμένεται. Είναι επίσης ενθουσιασμένος από μερικές από τις εργασίες που εκτελεί η εμβρυολογική ομάδα της Colossal: «πιστεύουμε ότι αυτες οι τεχνικές έχουν τεράστιες εφαρμογές σε όλες τις εξωσωματικές γονιμοποιήσεις», λέει. «Αλλά το αν θα δημιουργήσουμε μια εταιρεία εξωσωματικής γονιμοποίησης δεν είναι ακόμη σαφές. Ίσως απλώς αδειοδοτήσουμε αυτές τις τεχνολογίες ή κάτι άλλο», συμπληρώνει.
Είναι κατανοητό ότι η δυνατότητα δημιουργίας νέων θυγατρικών ερμηνεύει το γιατί οι επενδυτές επιχειρηματικών συμμετοχών είναι ενθουσιασμένοι με την αναβίωση. Όμως, η ροή των χρημάτων προς τη βιοτεχνολογία μπορεί να αναδιαμορφώσει διακριτικά τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε την προστασία των ειδών: να αφήσουμε τα πράγματα μόνα τους στην ησυχία τους ή να τροποποιήσουμε τα είδη – όπως σκοπεύει να κάνει η Colossal – ώστε να μπορούν να επιβιώσουν σε έναν κόσμο που έχουν δημιουργήσει οι άνθρωποι; Η ροή των πόρων σε αυτόν τον τομέα μπορεί να αλλάξει τις πρακτικες προστασίας των ειδών που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι, λέει ο Ronald Sandler, καθηγητής φιλοσοφίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Ηθικής στο Northeastern University της Βοστώνης.
«Υπάρχει ένα νέο σύνολο πιθανών εργαλείων εδώ, ένα νέο σύνολο δυνατοτήτων και ευκαιριών», λέει ο Sandler. Αυτό που δεν είναι σαφές είναι εάν αυτά τα νέα εργαλεία αντιμετωπίζουν πραγματικά το γιατί βρισκόμαστε στη μέση ενός γεγονότος μαζικής εξαφάνισης ή αν απλώς προτεινουν μια τεχνολογική πανάκεια για το πρόβλημα, το οποίο είναι ότι οι άνθρωποι καταναλώνουν πολύ περισσότερους πόρους του πλανήτη από ότι θα έπρεπε. «Υπάρχει ο κίνδυνος να χάσουμε από τα μάτια μας το πραγματικό πρόβλημα που πραγματικά πρέπει να λύσουμε», καταλήγει ο Sandler.
Εκτός από αυτά τα ακανθώδη φιλοσοφικά ερωτήματα, η Colossal πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει την επιστημονική πρόκληση της ανάστασης ενός εξαφανισμένου είδους πτηνών. Τα πουλιά παρουσιάζουν μερικές μοναδικές προκλήσεις για την αναβιωση τους, επειδή είναι πολύ πιο δύσκολο να αποκτηθεί πρόσβαση στις γενετικές πληροφορίες μέσα στα έμβρυα τους. Αντίθετα, στην Colossal σχεδιάζουν να επεξεργαστούν κύτταρα που μετατρέπονται σε κύτταρα ωαρίων ή σπερματοζωαρίων και στη συνέχεια να τα εμφυτεύσουν σε αναπτυσσόμενα έμβρυα πουλιών. Το πτηνό θα μεγαλώσει με κύτταρα ωαρίων ή σπερματοζωαρίων που περιέχουν τη γενετική συνταγή για ένα λειτουργικό dodo – ή κάτι που να είναι παρόμοιο με αυτό. Στην επόμενη φάση, οι επιστήμονες θα επιδιώξουν να αναπαράγουν αυτά τα πτηνά με την ελπίδα να δημιουργήσουν τελικά ένα που θα μοιάζει με dodo.
Το έργο dodo βασίζεται στην έρευνα της Beth Shapiro, επικεφαλής παλαιογενετίστριας στην Colossal και καθηγήτρια στο UC Santa Cruz. Το 2022, η Shapiro παρουσίασε το πρώτο πλήρες γονιδίωμα dodo. «Σωστό ή λάθος, το dodo είναι το σύμβολο της ανθρωπογενούς εξαφάνισης», λέει η Shapiro. Η αναβίωση του σημαίνει ότι η ίδια θα πρέπει να εργαστεί στον πλησιέστερο ζωντανό συγγενή του, το περιστέρι Nicobar, το οποίο ζει σε νησιά και ακτές της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Η ελπίδα είναι ότι αυτες οι τεχνικες θα μπορούσαν να έχουν οφέλη πολύ πέρα από μεμονωμένα είδη. «Στη διαδικασία θα επεξεργαστούμε κάποια συναρπαστικά πράγματα για τη ζωή, γενικά, και τα μεμονωμένα είδη σε βάθος», λέει ο Tom Chi, ιδρυτής της At One Ventures, ενός ταμείου επιχειρηματικού κεφαλαίου που εστιάζει στο κλίμα και επενδυτής της Colossal. Επισημαίνει το έργο της startup για ένα εμβόλιο για τον θανατηφόρο ενδοθηλιοτροπικό ιό του έρπητα ελέφαντα (EEHV) ως ένα παράδειγμα όπου η προστασία των ειδών θα μπορούσε να ωφεληθεί από το έργο της Colossal, ακόμα κι αν αυτή δεν θα ήταν σε θέση να επαναφέρει το μαμούθ.
«Ζούμε στην παλιά εποχή της προστασιας των ειδών, αυτή τη στιγμή», λέει ο Chi. «Ειλικρινά, δεν κερδίζουμε καθόλου το παιχνίδι, αυτή τη στιγμή. Η ανάπτυξη νέων εργαλείων, όπως η αναβίωση, θα μπορούσε τελικά να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της τεράστιας κλίμακας απώλειας ειδών που συμβαίνει στη Γη αυτή τη στιγμή», λέει. «Με έναν βαθιά στοχαστικό τρόπο θα μπορούσαμε να είμαστε άνθρωποι που φροντίζουν την υγεία του πλανήτη και που πραγματικά οικοδομούν μια βαθιά συμπόνια για τους άλλους ανθρώπους», συμπληρώνει.
Ίσως να είναι έτσι, αλλά υπάρχει επίσης ο κίνδυνος οτι η τεχνολογία αναβίωσης απλώς να βάλει μια μοντέρνα παράμετρο σε ένα από τα παλιά προβλήματα της συντήρησης των ειδών: μερικά χαρισματικά είδη σώζονται – ενώ η υπόλοιπη φύση καίγεται. Αυτό δεν χρειάζεται να συμβεί. Η γενετική αλληλουχία είναι ένα ισχυρό εργαλείο που θα βοηθήσει τους οικολόγους και χρειαζόμαστε απεγνωσμένα να καταλάβουμε περισσότερα για το ζωικό βασίλειο. Μπορεί απλώς να φανεί ότι τα λιγότερο φιλόδοξα μέρη του έργου της Colossal είναι αυτά που καταλήγουν να έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο.
Πηγη: Wired
