Τα τατουάζ κάνουν περίεργα πράγματα στο ανοσοποιητικό μας σύστημα

Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Όταν δεχόμαστε βελόνες γεμάτες με μελάνι στο δέρμα μας, οι υπερασπιστές του σώματός μας ανταποκρίνονται ανάλογα. Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι αν αυτό είναι καλό ή κακό για την υγεία μας.

Στα χιλιάδες χρόνια που υπάρχουν τα τατουάζ, δεν έχουν αλλάξει και πολλά. Η πρακτική εξακολουθεί να περιλαμβάνει τη χάραξη τραυμάτων σε μόνιμα – με μελάνι – σχήματα, που βρίσκουμε αισθητικά ευχάριστα. Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος των τατουάζ παραμένει μυστηριώδες: οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην είναι σίγουροι τι κάνει ορισμένα τατουάζ να ξεθωριάζουν γρήγορα, γιατί άλλα παραμένουν  (όταν υποτίθεται ότι έπρεπε να εξαφανιστούν) ή πώς αντιδρούν στο φως. Ένα από τα πιο περίεργα – και λιγότερο μελετημένα – αινίγματα ωστόσο, είναι το πώς επιβιώνουν τα τατουάζ. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα κάνει συνεχώς τα δυνατά του για να τα καταστρέψει – και η διαλεύκανση του γιατί αποτυγχάνει, θα μπορούσε να μας οδηγήσει στην κατανόηση μιας από τις πιο σημαντικές λειτουργίες του σώματός μας, ακόμη και όταν αφήνουμε το δέρμα άθικτο.

«Όταν ένα τατουάζ χτυπιέται στο δέρμα, το σώμα μας το θεωρεί επίθεση. Το δέρμα είναι ο πρώτος φραγμός του ανοσοποιητικού συστήματος και είναι γεμάτο με ταχείας δράσης αμυντικά κύτταρα που μπορούν να εφορμήσουν σε δράση όταν αυτός παραβιαστεί», λέει η Juliet Morrison, ιολόγος στο UC Riverside των ΗΠΑ. Η βασική λειτουργία αυτών των κυττάρων είναι να αφαιρούν οτιδήποτε ξένο και να το καταστρέφουν, ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία επούλωσης.

Αυτή η αποστολή είναι (γενικά) αρκετά επιτυχημένη – επιτρέποντας σε εγκαύματα να επουλωθούν, στις ουλές να ξεθωριάσουν και στις εσχάρες των τραυμάτων να πέσουν – εκτός, αν για κάποιο λόγο, εμπλέκεται το μελάνι. Τα σωματίδια στις χρωστικές είναι ογκώδη και δύσκολα αποικοδομούνται από τα ένζυμα των κυττάρων του ανοσοποιητικού. Έτσι, όταν το μελάνι καταβροχθίζεται από κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος – όπως τα μακροφάγα που κατοικούν στο δέρμα και περνούν τη ζωή τους καταναλώνοντας παθογόνα και κυτταρικά υπολείμματα μέσα σε ένα μικρό κομμάτι σάρκας – μπορεί να μετατραπεί σε μια μικροσκοπική εκδοχή τσίχλας. Τα σωματίδια της χρωστικής μένουν στο εσωτερικό των μακροφάγων – αρνούμενα να διασπαστούν. Όταν το μελάνι είναι ορατό στην επιφάνεια του σώματος, δεν είναι μόνο επειδή έχει εγκλωβιστεί μεταξύ των κυττάρων του δέρματος – λάμπει από τις κοιλιές των μακροφάγων που δεν μπορούν να το χωνέψουν.

Η Sandrine Henri, ανοσολόγος στο Γαλλικό Κέντρο Ανοσολογίας της Μασσαλίας – Luminy και οι συνεργάτες της ανακάλυψαν ότι η προτίμηση των μακροφάγων για το μελάνι μπορεί να εξηγήσει γιατί τα τατουάζ κολλάνε τόσο επίμονα, ακόμη και μετά το θάνατο των κυττάρων. Στο τέλος της ζωής του, που διαρκεί ημέρες ή εβδομάδες, το μακροφάγο αρχίζει να διασπάται, απελευθερώνοντας τη χρωστική ουσία στον πυρήνα του. Αυτό το μελάνι στη συνέχεια αρπάζεται αμέσως και εγκλωβίζεται μέσα σε ένα άλλο μακροφάγο μερικά μικρόμετρα δίπλα – λιγότερο από το πλάτος μιας ανθρώπινης τρίχας.

Με την πάροδο του χρόνου, οι άκρες των τατουάζ μπορεί να γίνουν λίγο πιο ασαφείς καθώς το μελάνι περνά από κύτταρο σε κύτταρο. Κάποια χρωστική ουσία μπορεί επίσης να καταλήξει μεταφερόμενη στους λεμφαδένες. «Αυτά τα κύρια ανοσολογικά κέντρα είναι συνήθως υπόλευκα. Σε άτομα με έντονο τατουάζ, μπορεί σταδιακά να αλλάξουν στο χρώμα του μελανιού», λέει ο Gary Kobinger, ανοσολόγος στο Εθνικό Εργαστήριο Galveston στο Ιατρικό Παράρτημα του Πανεπιστημίου του Τέξας. Σε γενικές γραμμές, όμως, το μελάνι παραμένει μέσα στα μακροφάγα, και έτσι μένει στη θέση του. Αυτή η συνεχής διαδικασία  κατάποσης, παλινδρόμησης και επανακατάποσης, λέει η Henri, θεωρείται ότι είναι μέρος του λόγου που είναι τόσο δύσκολο να απομακρυνθούν τα τατουάζ με λέιζερ – και ενδεχομένως, ο λόγος που ορισμένα «προσωρινά» τατουάζ, μερικών νέων εταιρειών δεν ξεθωριάζουν, όπως διαφημίζονται.

Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη σίγουροι εάν η καθήλωση του μελανιού στα μακροφάγα έχει συνέπειες. «Τι γίνεται αν τα αναγκάζουμε να φροντίζουν αυτόν τον ξένο σωρό χρωστικής αντί να κάνουν ανοσολογική επιτήρηση»; ρωτά η Morrison . Τα μακροφάγα που έχουν εμπλακεί μπορεί να είναι λιγότερο ικανά να προσβάλλουν πιο επικίνδυνες ουσίες, όπως τα παθογόνα. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρυσι διαπίστωσε ότι η χρωστική ουσία του τατουάζ μπορεί να αλλάξει τις πρωτεΐνες που παράγουν και τα σήματα που στέλνουν τα μακροφάγα σε άλλα κύτταρα. Όλα αυτά μπορεί να μην σημαίνουν τίποτα – ή ότι το κύτταρο αρχίζει να υπό ή να υπεραντιδρά σε ξένα σώματα, θέτοντας δυνητικά το ανοσοποιητικό σύστημα σε μειονεκτική θέση, αν ένα νέο τατουάζ καταλήξει σε φλεγμονή, μόλυνση ή πυροδοτήσει  αλλεργίες.

Οι λοιμώξεις είναι σπάνιες με τα τατουάζ (5- 6% στατιστικά) και όταν συμβαίνουν, είναι συνήθως βακτηριακές. Σε πολύ, πολύ σπάνιες περιπτώσεις, οι λάτρεις της τέχνης του σώματος μπορεί να καταλήξουν με επικίνδυνους ιούς, συμπεριλαμβανομένης της ηπατίτιδας C. Ευτυχώς, ειδικά με τις σύγχρονες εξελίξεις στην υγιεινή, οι περισσότεροι άνθρωποι με τατουάζ «τα καταφέρνουν μια χαρά», λέει η Danielle Tartar, δερματολόγος στο UC Ντέιβις.

Η Henri, για παράδειγμα, δεν ανησυχεί: το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι πολύπλευρο και αναπληρώνει συνεχώς τα κύτταρά του. Σε περίπτωση μεγάλης επίθεσης, τα κύτταρα που απασχολούνται με το μελάνι θα μπορούσαν, πιθανώς, να καλέσουν ενισχύσεις για να αντιμετωπίσουν την απειλή. Επίσης, είναι πολύ πιθανό ότι τα μακροφάγα αποδιοργανώνονται  μόνο προσωρινά από το μελάνι που καταπίνουν και καταλήγουν να επανακάμψουν σε μια νέα βασική κατάσταση.

Επιπλέον, υπάρχουν περισσότερα πράγματα μέσα στο ανοσοποιητικό σύστημα από τα κύτταρα που τρώνε το μελάνι. Πριν από μερικά χρόνια, μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής την Jennifer Juno, ανοσολόγο στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης της Αυστραλίας, πρόσθεσε μελάνι τατουάζ σε μια σύνθεση εμβολίου που χορηγήθηκε σε ποντίκια, για να εντοπίσει πού κατέληγε το περιεχόμενο του εμβολιασμού. «Δεν υπήρχε καμία απόδειξη ότι οι χρωστικές ουσίες έκαναν γενικά τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος “δυστυχισμένα” ή ότι τα σκότωναν», λέει η Juno. Ούτε το μελάνι φαινόταν να αλλάζει το πόσο καλά λειτούργησε το εμβόλιο.

Κάποια μικρά κομμάτια βλάβης στο δέρμα – που προκαλούνται από τη χρήση αποστειρωμένου, υποαλλεργικού εξοπλισμού και υλικών – θα μπορούσαν ακόμη και να καταστήσουν τα γειτονικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος πιο ζωηρά. Μελέτες διαπιστώνουν τώρα ότι τα μακροφάγα και άλλα συναφή ανοσοκύτταρα μπορεί να είναι σε θέση να διατηρούν ανάμνηση από ορισμένες από τις προηγούμενες συναντήσεις τους με άλλους τύπους ξένου σώματος και να ανταποκρίνονται καλύτερα σε μελλοντικές επιθέσεις. (Αυτό, φυσικά, είναι το όλο νόημα του εμβολιασμού, αλλά τα εμβόλια στοχεύουν προσαρμοστικά ανοσοκύτταρα, τα οποία είναι πολύ πιο επιδεκτικά στη διαδικασία). «Είναι επίσης πιθανό – αν και δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί από τα δεδομένα – ότι η εκμάθηση της συνύπαρξης με το μελάνι του τατουάζ, θα μπορούσε να βοηθήσει τα ανοσοκύτταρα να προσαρμόσουν τις αντιδράσεις τους σε άλλες ουσίες, ίσως ακόμη και να αποτρέψουν αυτοάνοσες επιθέσεις», λέει η Tatiana Segura, ειδική σε βιοϋλικά στο Πανεπιστήμιο Duke. «Αν το σώμα μας ανέχεται  ένα τατουάζ, σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα έχει προσαρμοστεί», λέει η Maria Daniela Hermida, δερματολόγος με έδρα το Μπουένος Άιρες.

Για να κατανοήσει μερικές από τις ανοσολογικές επιδράσεις των τατουάζ, ο Christopher Lynn, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, έχει μελετήσει ανθρώπους με εκτεταμένα τατουάζ σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ο ίδιος και οι συνάδελφοί του βρήκαν ότι τα άτομα που κάνουν συχνά τατουάζ φαίνεται να έχουν υψηλότερα επίπεδα ορισμένων μορίων του ανοσοποιητικού, συμπεριλαμβανομένων των αντισωμάτων, στο αίμα τους από τα άτομα που υποβάλλονται σπάνια σε τατουάζ (τουλάχιστον για σύντομο χρονικό διάστημα). «Ίσως», λέει ο Lynn, «το συχνό τατουάζ δίνει στο ανοσοποιητικό σύστημα μια τακτική, χαμηλής έντασης προπόνηση – και κρατά ορισμένα κομμάτια του αμυντικού μας οπλισμού πιο προετοιμασμένα».

«Όμως, περισσότερα αντισώματα δεν σημαίνει υποχρεωτικά καλύτερη ανοσία, και οι ερευνητές δεν έχουν ακόμη καταλάβει πόσο διαρκούν αυτά τα αποτελέσματα», λέει η Saranya Wyles, δερματολόγος στην Mayo Clinic. Επειδή ο Lynn και οι συνάδελφοί του δεν έχουν κάνει κλινική δοκιμή στην οποία να έχουν μελετήσει συγκεκριμένους ανθρώπους με και χωρίς τατουάζ, δεν μπορούν, στην πραγματικότητα, να αποδείξουν ότι η άνοδος των επιπέδων των αντισωμάτων είναι άμεσο αποτέλεσμα ενός τατουάζ. «Είναι πιθανό», λέει ο Lynn, ότι «τα άτομα με φυσικά υψηλότερα επίπεδα ορισμένων μορίων του ανοσοποιητικού είναι πιο επιρρεπή στο να κάνουν πολλά τατουάζ, επειδή είναι λιγότερο πιθανό να έχουν κακές αντιδράσεις. Τα τατουάζ, σε αυτήν την περίπτωση, θα ήταν περισσότερο μια δοκιμασία λυδίας λίθου για το σώμα – το οποίο, κατά κάποιο τρόπο, αναδεικνύεται με την πολιτιστική ώθηση για την τέχνη του σώματος σε πολλούς πολιτισμούς: αποδεικνύοντας την ανοχή κάποιου στον πόνο». Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο Lynn προειδοποιεί ότι, «ακόμη και στο καλύτερο σενάριο, το τατουάζ έχει τα όριά του. Δεν νομίζω ότι θα θεραπεύσει το κρυολόγημα ή ρεαλιστικά, οτιδήποτε άλλο», καταλήγει ο ίδιος.

Πηγή: The Atlantic