Ελληνικές επιτυχίες στο CERN: Επιτυχίες των Ελλήνων ή της Ελλάδας;
του Σωτήρη Βλάχου
Tο ευρωπαϊκό κέντρο φυσικής υψηλών ενεργειών (CERN) στη Γενεύη είναι το μεγαλύτερο εργαστήριο φυσικής υψηλών ενεργειών του κόσμου. Ο «μεγάλος επιταχυντής αδρονίων, LHC» που λειτουργεί στο CERN από το 2010, έχει κατασκευαστεί σε μία κυκλική σήραγγα μήκους 27 χιλιομέτρων σε βάθος περίπου 100 μέτρων. Η Ελλάδα είναι μέλος του CERN από την ίδρυσή του, το 1954. Στην εξηντάχρονη ζωή του εργαστηρίου, Έλληνες έχουν σημειώσει πολλές και σημαντικές επιτυχίες. Έχουν συμμετάσχει σε πειράματα που άλλαξαν την κατανόηση του κόσμου και έχουν προτείνει ριζοσπαστικές θεωρίες που τελικά αποδείχθηκαν σωστές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ανακάλυψη του σωματιδίου Higgs (ή πιο επιστημονικά του μηχανισμού Brout–Englert–Higgs). Ελληνικές πειραματικές ομάδες συμμετείχαν αποφασιστικά στα πειράματα ATLAS και CMS τα οποία έκαναν την πειραματική ανακάλυψη και οδήγησαν την απονομή του βραβείου NOBEL στους F. Englert και P. Higgs (σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση:
«Απονέμουμε το βραβείο NOBEL … για τη θεωρητική πρόβλεψη … ενός θεμελιώδους σωματιδίου που παρατηρήθηκε από τα πειράματα ATLAS και CMS στον μεγάλο επιταχυντή αδρονίων (LHC) του CERN»). Ο ίδιος ο P. Higgs στην πανηγυρική ομιλία του στη Στοκχόλμη είπε μεταξύ άλλων «… στο CERN o Δ. Νανόπουλος και οι συνεργάτες του ώθησαν τους πειραματικούς φυσικούς να ψάξουν για αυτό το καινούργιο σωματίδιο…». Ο ακαδημαϊκός καθ. Δ. Νανόπουλος είναι σήμερα υποψήφιος γενικός διευθυντής του CERN. Αυτό είναι μια μεγάλη ελληνική επιτυχία, καρπός μιας μακράς επιστημονικής διαδρομής του κ. Νανόπουλου σε ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια όλου το κόσμου (χωρίς να ξεχνάμε, βέβαια, πως το εκλεκτορικό σώμα ενός ελληνικού πανεπιστημίου δεν τον έκρινε ικανό για μία θέση καθηγητή!).
Το πείραμα ATLAS (και αντίστοιχα και το πείραμα CMS), με διαστάσεις 50x25x25 μέτρα ζυγίζει πάνω από 7.000 τόνους και είναι μία από τις μεγαλύτερες πειραματικές διατάξεις που έχει κατασκευάσει ποτέ ο άνθρωπος.
Είναι εντυπωσιακό πως υπάρχουν μέρη του που έχουν κατασκευαστεί στην Ελλάδα από Έλληνες. Στο ATLAS ελληνικά πανεπιστήμια ανέλαβαν πλήρως τη σχεδίαση, κατασκευή, εγκατάσταση και λειτουργία ενός μεγάλου υποσυστήματός του. Έλληνες ερευνητές κατάφεραν επί σειρά ετών να ξεπεράσουν γραφειοκρατία και ουσιαστική έλλειψη ενδιαφέροντος από την ελληνική πολιτεία, πήγαν αντίθετα στο ρεύμα της αδράνειας και της μιζέριας και με τα πενιχρά διαθέσιμα μέσα στη χώρα πέτυχαν μια διακεκριμένη διεθνή επιστημονική παρουσία.
Οι ελληνικές επιτυχίες δεν περιορίζονται όμως στα στενά ερευνητικά ακαδημαϊκά ενδιαφέροντα. Πρόσφατα, μαθητές ελληνικού σχολείου κέρδισαν τον πανευρωπαϊκό διαγωνισμό που προκήρυξε το CERN για σχολικές ομάδες, και θα έχουν την ευκαιρία από τον Σεπτέμβριο να πραγματοποιήσουν ένα δικής τους σύλληψης πείραμα με πιθανά αποτελέσματα που θα ενδιαφέρουν ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα. Οι μαθητές αυτοί και οι δάσκαλοί τους πήγαν αντίθετα στο ρεύμα και αποφάσισαν πως, παρά τον φόρτο των σχολικών υποχρεώσεων, αξίζει να ασχοληθούν στον ελεύθερο χρόνο τους με «σχολικά» θέματα. Επίσης πριν μερικές μέρες ανακοινώθηκε πως ο ζωγράφος Ν. Παπαδόπουλος επιλέχθηκε σαν φιλοξενούμενος καλλιτέχνης στο CERN για να μετατρέψει σε τέχνη την ερευνητική πράξη.
Όλα τα παραπάνω είναι παραδείγματα ελληνικών επιτυχιών. Ίσως όμως δεν είναι παραδείγματα επιτυχίας της Ελλάδας;
Το ελληνικό κράτος, εκτός του ότι δεν ενθάρρυνε ουσιαστικά αυτές τις δραστηριότητες, δεν ικανοποιεί ούτε τις συμβατικές υποχρεώσεις της χώρας στο CERN (μερική πληρωμή της ελληνικής συμμετοχής στον προϋπολογισμό του εργαστηρίου, έλλειψη οικονομικής υποστήριξης Ελλήνων ερευνητών για διεθνείς συνεργασίες κ.λπ.).
Εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς πόσες περισσότερες ελληνικές επιτυχίες θα είχαμε αν πολίτες και πολιτεία έκαναν κοινή προσπάθεια.
14 Ιουλίου 2014, protagon.gr
